TIARA I MITRA - jak to było w historii Kościoła?

TIARA I MITRA

[link widoczny dla zalogowanych]

Mitra i tiara były od wieków nakryciem głowy używanym przez papieży. Używanie mitry jest z pewnością starsze od używania tiary.

Mitra liturgiczna powstała na podstawie pozaliturgicznego modelu nakrycia głowy, tak zwanego „camelaucum” albo „phrygium”. Był on często używany w życiu codziennym przez cesarzy i wysokich urzędników głównie na Wschodzie, a papież nosił go w VIII wieku podczas uroczystych ceremonii poza kościołem i podczas jazdy konnej.

O obu symbolach władzy papieskiej opowiada ks. Waldemar Bartocha, liturgista.

https://www.youtube.com/watch?v=RQN0f7OP9xc

Mitra według Duranda z Mende oznacza znajomość Starego i Nowego Testamentu, którą noszący winien promieniować jak Mojżesz zstępujący z góry Synaj. Durand nawiązuje do dwóch rozgałęzień mitry, spadające zaś z tyłu taśmy to oznaka wyczucia, smaku i kultury religijnej. Natomiast tiara to pozaliturgiczne nakrycie głowy papieża ozdobione trzema koronami, nakładane mu podczas koronacji, tj. inauguracji posługi papieskiej. Tiara była wysadzana kamieniami szlachetnymi i perłami, ozdobiona na szczycie małym krzyżem. Tiara pochodzi ze Wschodu, z Frygii, i poprzez Egipt i Konstantynopol przedostała się na Zachód. Papież Sylwester I odmówił przyjęcia korony ofiarowanej mu przez cesarza, wolał przyjąć „frygium” (rodzaj nakrycia głowy) symbolizujące zmartwychwstanie Chrystusa.

Papieże zapożyczyli tiarę z Bizancjum, naśladując cesarza. Najstarsze przedstawienie tiary widnieje na monecie Sylwestra II (904 – 911). Papieże nosili tiarę i mitrę. Pierwsze świadectwo o używaniu mitry sięga XI wieku, a więc czasów papieża św. Leona IX (1049 – 1054). Przedtem biskupi nie nosili żadnego liturgicznego głowy. Do czasów papieża Innocentego III (1198 – 1216) nie dostrzegano różnicy między mitrą a tiarą. Dla Innocentego III tiara była symbolem władzy papieskiej, a mitra znakiem funkcji kapłańskiej. Według jego opinii tiara oznacza pełnię władzy, ponieważ papież łączy władzę duchowną i świecką; tiara jest także, według tego papieża, znakiem zmartwychwstania Chrystusa. Trzy korony w tiarze papieskiej oznaczały władzę: uświęcania, nauczania i kierowania. Istniała także interpretacja trzech koron jako symbolu Kościoła walczącego, cierpiącego i uwielbionego.

Tiara weszła do użytku liturgicznego dopiero na początku XVII wieku, za czasów papieża Urbana VIII (1623 – 1644). Była związana w sposób szczególny z uroczystą celebracją koronacji nowego papieża i wyrażała przede wszystkim potrójną władzę papieża, uważanego według formuły używanej podczas nadania tiary za Ojca Książąt i Królów, Władcę świata, a na ziemi Zastępcę Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. Jedni dostrzegali w trzech koronach tiary wyobrażenie władzy Ojca, mądrości Syna i miłości Ducha Świętego, inni zaś trzy cnoty teologalne: wiarę, nadzieję i miłość.

Papieże Paweł VI (1963 – 1978) był ostatnim Biskupem Rzymu ukoronowanym tiarą. Papież wyrzekł się bowiem tego znaku władzy, aby z większą jasnością pokazywać służbę, do jakiej jest wezwany następca św. Piotra na wzór Pana Jezusa. Na życzenia Pawła VI tiara została sprzedana w 1964 roku, a uzyskane środki przekazano na rzecz ubogich. Przechowywana jest dzisiaj w skarbcu bazyliki Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie.

Za papieża Jana Pawła I (1978) zmodyfikowano obrzęd koronacji papieża. Od tamtego czasu Biskup Rzymu używa tylko mitry jako typowego i tradycyjnego nakrycia głowy wszystkich biskupów dla podkreślenia wspólnoty i jedności łączącej Następcę Piotra z Kolegium Biskupów. Tiara, która dziś stała się przedmiotem muzealnym, ponieważ ustąpiła miejsca mitrze, bardziej odpowiedniej dla wyrażenia służby biskupiej mówi nam o potrzebie trwania Kościoła w nieustannym oczyszczaniu od pokus ziemskich, aby błyszczeć w świecie jedynie jako znak Ducha Świętego.

[link widoczny dla zalogowanych]

Papieski herb bez tiary

Nad herbem papieskim nie będzie się już umieszczać tiary, ale biskupią infułę, a pod herbem paliusz. Tą decyzją Benedykt XVI zrobił kolejny krok na drodze rezygnacji z tego symbolu papieskiej władzy, który mógł rodzić nieporozumienia. Budził bowiem czasem - fałszywe zresztą - skojarzenia z władzą świecką papieży. W roku 1963 Paweł VI odbył wprawdzie koronację, ale potem już nigdy tiary nie założył. Co więcej, pozbył się tej potrójnej korony, ofiarując ją na ubogich. Jan Paweł I zrezygnował w ogóle z koronacji, zastępując ją uroczystym rozpoczęciem pontyfikatu z włożeniem na ramiona paliusza - jaki noszą już od kilkunastu wieków zarówno papieże, jak też arcybiskupi metropolici. Jego wzorem poszli Jan Paweł II i Benedykt XVI, który obecnie usunął tiarę również z herbu. Szczególnymi znakami papieskiego godła będą odtąd infuła i paliusz - no i oczywiście klucze Piotrowe.

Ojciec święty – podobnie jak jego poprzednicy – zachowuje jako papieski swój dotychczasowy herb biskupi. Używa go od roku 1977, gdy został arcybiskupem Monachium i Fryzyngi. W obecnie przyjętej formie herb dzieli się na trzy pola. Na lewym górnym znajduje się ukoronowana głowa Murzyna. Pojawia się ona od XIV wieku w herbie diecezji Fryzyngi. Przyjmując ją do herbu, arcybiskup Ratzinger nawiązywał nie tylko do tradycji obejmowanej przez siebie diecezji. W wydanej przed kilku laty autobiografii „Moje życie” wyjaśnił: „Dla mnie jest to wyraz powszechności Kościoła, który nie zna żadnych różnic rasowych czy klasowych, bo wszyscy jesteśmy kimś jednym w Chrystusie, jak pisze Paweł w Liście do Galatów”. Dodajmy, że herb biskupi obecnego papieża rysunek głowy dwukrotnie powtarzał, a pól było w sumie cztery. Obecnie to zbędne powtórzenie usunięto, ograniczając się do trzech pól.

Do tradycji diecezji Fryzyngi nawiązuje też objuczony niedźwiedź w prawym górnym polu herbu. Według legendy pierwszy tamtejszy biskup na początku VIII wieku pielgrzymował konno do Rzymu. Gdy konia zabił niedźwiedź, święty Korbinian zmusił zwierzę, by mu zaniosło bagaże aż do Wiecznego Miasta. Nawiązując do pewnych wyrażeń świętego Augustyna, arcybiskup nominat widział w postaci jucznego zwierzęcia samego siebie, obciążonego biskupimi obowiązkami.

Ksiądz Ratzinger poświęcił teologii Augustyna swą pracę doktorską. Nic więc dziwnego, że w herbie pojawiła się jeszcze inna aluzja do tego ojca Kościoła. W dolnym polu widnieje muszla. Biskup Hippony miał mieć widzenie dziecka przelewającego muszlą wodę z morza do dziury w piasku. Uświadomiło mu to, że ludzki umysł nie jest zdolny w pełni pojąć tajemnicy Boga. Ogarnia tylko niewielką jej część. Muszla ma też inne znaczenia symboliczne. Jest oznaką pielgrzymów zdążających z całej Europy do grobu świętego Jakuba w Santiago de Compostela. Znalazła się ona w herbie tak zwanego „Szkockiego Klasztoru” w Regensburgu, będącego siedzibą seminarium diecezjalnego. Przyszły papież w chwili swej nominacji biskupiej wykładał teologię na tamtejszym uniwersytecie.

[link widoczny dla zalogowanych]