Praktyki Wielkopostne - Droga Krzyżowa, Gorzkie Żale

Praktyki Wielkopostne w Kościele

Droga Krzyżowa

Św. Jan Złotousty powiedział te pamiętne słowa: "Post bez modlitwy - to lampa bez oleju". Dlatego też Kościół Św. - Matka nasza - w czasie Wielkiego Postu nawołuje nas na tak piękne nabożeństwo, jak Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale. Zwróćmy dzisiaj uwagę na znaczenie Drogi Krzyżowej i umiłujmy to piękne nabożeństwo, szczególnie w czasie Wielkiego Postu.

Początek Drodze Krzyżowej dał sam Pan Jezus. Uświęcił ją swoją Przenajdroższą Krwią. Droga Krzyżowa bowiem jest w dosłownym tego słowa znaczeniu tą drogą, którą Bóg-Człowiek, obarczony ciężkim drzewem krzyża, szedł sprzed pałacu Piłata poprzez ulice Jerozolimy na
górę Kalwarię. Czternaście stacji Drogi Krzyżowej są trwałymi pomnikami nieskończonej miłości Jezusowej ku nam grzesznym ludziom.

Pierwsza z ludzi szła Ta, co najbardziej umiłowała Pana Jezusa, Najśw. Maryja Panna, Matka Boleści. Za ich przykładem szli chrześcijanie z Palestyny, potem rycerze krzyżowi, później, aż do dni naszych niezliczone pielgrzymki udające się do Ziemi św.

W roku 1342 pobożny król Sycylii, Roger, oddał synom św. Franciszka straż nad wszystkimi świętymi miejscami w Jerozolimie. Oni też nabożeństwo Drogi Krzyżowej z Jerozolimy przenieśli najpierw do wszystkich swoich klasztorów, a stąd rozszerzyło się ono w krótkim czasie w całym Kościele katolickim.

Św. Leonard de Porto Maurizio mówi, że Droga Krzyżowa jest środkiem zbawiennym przeciwko grzechowi i hamulcem przeciwko namiętnościom.

Pobożne to ćwiczenie nie tylko wyciska łzy skruchy z oczu naszych, ale równocześnie dusza nasza żalem oczyszczona, czuje się przeszytą strzałą miłości Bożej. Kogóż bowiem nie wzruszą stacje Drogi Krzyżowej, te sceny z męki Jezusowej, dla nas grzeszników poniesionej? Także i my bierzmy pilny udział w tym pięknym nabożeństwie. Niech ta Droga Krzyżowa będzie dla każdego grzesznika najlepszym przygotowaniem do spowiedzi św. wielkanocnej.

"Gorzkie Żale" czyli Pasja

Przez cały czas Wielkiego Postu odprawia się we wszystkich kościołach w Polsce, w niedzielę po południu, tak zwaną Pasję czyli "Gorzkie Żale". Pasją nazywa się to wielkopostne nabożeństwo od łacińskiego słowa passio, tj. ból, cierpienie, męka. Polega ono bowiem na śpiewaniu smutnych i żałosnych hymnów, pieśni opiewających w prostych a rzewnych słowach szczegóły gorzkiej męki i śmierci Pana Jezusa. Mają one pobudzić lud wierny do współczucia i miłości dla tak ciężko cierpiącego Zbawiciela, a zarazem do żalu i skruchy serdecznej za grzechy, jako właściwej przyczyny męki i śmierci Chrystusa Pana. Nazwa zaś tego nabożeństwa "Gorzkich Żalów" stąd pochodzi, iż od tych właśnie słów rozpoczynają się owe smętne i rzewne pieśni.

"Gorzkie Żale" zostały ułożone w r. 1707 za staraniem istniejącego wówczas przy kościele parafialnym św. Krzyża w Warszawie arcybractwa św. Rocha, zwłaszcza zaś protektora bractwa, ks. Wawrzyńca Stanisława Benika. Stąd też, to w tzw. intencji, poprzedzającej część III "Gorzkich Żalów" czytamy, że "te plagi, bluźnierstwa, zelżywości i zniewagi (które w tej III części ma się rozważać) "ofiarować będziemy Ojcu Niebieskiemu za fundatorów i dobrodziejów, za wszystkich społem braci i siostry konfraterni naszej" (tj. bractwa naszego św. Rocha). Powodem do ułożenia tego czysto polskiego nabożeństwa pasyjnego było, jak księga posiedzeń brackich z owych lat wspomina, że "dawne śpiewania (tj. po łacinie) nie było przystępne i zrozumiałe dla ludzi". Dlatego ułożono czysto polską pasję, która ludowi pobożnemu bardzo się spodobała i coraz bardziej w całej Polsce się rozpowszechniała. Tym to sposobem stało się, że dziś we wszystkich prawie kościołach polskich, śpiewa się "Gorzkie Żale".

Obecnie odprawia się u nas "Gorzkie Żale" na sposób jutrzni. Zaczynają się od tzw. "pobudki" czyli wezwania do rozmyślania Męki Pańskiej. Pierwsze słowa tej pobudki są: "Gorzkie żale przybywajcie". Po tej "pobudce" następują trzy części samego rozmyślania męki Pańskiej. Poprzedza każdą z nich odczytanie tzw. intencji, tj. zapowiedzi, które szczegóły męki Pańskiej w tej części ma się rozważać, tudzież na jaką intencję Bogu - Ojcu Niebieskiemu ofiarować się ma to rozmyślanie. Każda zaś z tych głównych trzech części składa się znowu z trzech rozdziałów, to jest "Hymnu", "Lamentu duszy nad cierpiącym Jezusem", śpiewanego na modłę litanii, po czym następuje "Rozmowa duszy z żałosną Matką nad Synem swym bolejącą". Przed rozpoczęciem "Gorzkich Żalów" odbywa się wystawienie Najśw. Sakramentu. Po ukończonej zaś trzeciej części śpiewa się trzy lub pięć razy "Któryś cierpiał za nas rany", po czym następuje kazanie pasyjne, wreszcie suplikacje i zakończenie błogosławieństwem Najśw. Sakramentu.

Wielkie wrażenie wywarło to nader piękne polskie nabożeństwo na obecnie nam miłościwie panującym Ojcu św. Piusie XI, który pragnąć zaznajomić się z ulubionymi w całej Polsce "Gorzkimi Żalami", wysłuchał tego nabożeństwa na klęczkach, a mając w rękach egzemplarz "Gorzkich Żalów", śledził słowo za słowem, wiersz za wierszem, myśli i rzewną melodię tych niezrównanych, choć prostych pieśni. A po trzech, całych godzinach trwania nabożeństwa opuścił kościół, nie szczędząc pochwał zarówno dla "Gorzkich Żali", jak i pobożności ludu polskiego.

I my umiejmy cenić to prawdziwe polskie nabożeństwo, którego inne narody słusznie pozazdrościć nam mogą.

Tekst zaczerpnięty z czasopisma "Tygodnik Parafii Szamotulskiej" z marca 1938 roku.

Gorzkie Żale - tekst
(...)
[link widoczny dla zalogowanych]

Wysłany: Wto 15:10, 21 Mar 2017

Gorzkie Żale

Słowa i melodia i śpiew
(...)
[link widoczny dla zalogowanych]

Wysłany: Sob 22:55, 07 Mar 2020

Gorzkie Żale część 1
(...)
https://www.youtube.com/watch?v=-RaIaSEVMc0

Gorzkie Żale część 2
(...)
https://www.youtube.com/watch?v=AMNZELUrBjs

Gorzkie Żale część 3
(...)
https://www.youtube.com/watch?v=FcwlFYagTWk